de Boom is terug!
Agroforestry maakt een groene en rendabele landbouweconomie mogelijk. Het AgroForestry netwerk Gelderland ondersteunt agrarische ondernemers bij de toepassing van agroforestry op hun bedrijf. Deze website is een hartelijke uitnodiging aan boeren en andere belanghebbenden om zich aan te sluiten bij dit netwerk.
De voordelen van agroforestry
1
Hoger rendement. Betere gewasgroei. Minder watergebruik. Minder chemische gewasbescherming nodig. Diversificatie van inkomsten.
2
Een aantrekkelijker landschap. Meer mogelijkheden voor recreatie en toerisme.
3
Meer biodiversiteit. Betere waterkwaliteit. Minder bodemerosie. De grond is beter in staat zich aan te passen aan klimaatverandering.
4
Bomen produceren vruchten en noten voor voedsel en twijgen en blad voor veevoer, hout voor strooisel, brandstof en bouwmateriaal.
5
Bomen beschermen gewassen en (pluim)vee tegen extreem weer, zoals hevige regenbuien en hittegolven. Agroforestry met vijftig bomen per hectare laat een rendementsverhoging van soms wel 25% zien doordat de gewassen efficiënter metlicht, water en voedingsstoffen omgaan dan in monoculturen.
6
Bomen halen nutriënten uit diepere grondlagen en geven die via hun vallende bladeren af aan de bovenste vruchtbare bodemlaag. Daardoor zijn minder nutriënten van buitenaf nodigen gaan er minder verloren naar diepere grondlagen en het grondwater. Veel ziekten en plagen worden in toom gehouden door natuurlijke vijanden die in de bomen en struiken leven. Daardoor kan het gebruik van chemische gewasbescherming omlaag.
Ik merk dat Agroforestry bijdraagt aan maatschappelijk draagvlak in de regio en bij onze klanten.
Jan Eggink
Melkveehouder Laren
Agroforestry. Wat is het precies? Is het iets voor mijn bedrijf?
Wat betekent het voor de opbrengsten van mijn land? En blijft er dan onder aan de streep geld over? Agroforestry is een natuurinclusief landbouwsysteem waarbij op één perceel akkerbouw, groente- of veeteelt worden gecombineerd met bomen of houtige gewassen.
Het heeft economische, ecologische en landschappelijke voordelen ten opzichte van landbouw zonder bomen en/of struiken. Agrarische ondernemers die de stap al gemaakt hebben zijn enthousiast.
Agroforestrysystemen kunnen in ontwerp en complexiteit enorm van elkaar verschillen.
De walnotenbomen in onze kippen uitlopen hebben een dubbel doel; Zij leveren beschutting voor de kippen en op termijn inkomsten uit noten en hout.
Theo Folmer
Pluimveehouder Lunteren
Het AgroForestry netwerk Gelderland ondersteunt ondernemers bij agroforestry
AgroForestry netwerk Gelderland (AFG) is een lerend netwerk voor en door agrarische ondernemers. Het netwerk heeft nauwe banden met de provinciale netwerken elders in het land en werkt samen met de internationale European Agroforestry Federation (EURAF) en de Stichting Agroforestry Nederland.
Het AgroForestry netwerk Gelderland organiseert sinds 2020 informatieavonden en excursies. Het netwerk voorziet niet alleen agrariërs, maar ook overheden en andere stakeholders van informatie en advies. De interesse vanuit de sector groeit.
Al 200 grondeigenaren en gebiedspartijen hebben informatie en advies ingewonnen bij AFG. Met gesprekken op locatie wordt op bedrijfsniveau gewerkt aan toekomstperspectief voor agrariërs. Het advies is op maat en passend bij het bedrijf en de ondernemer.
Onder begeleiding van het netwerk hebben tussen 2020 en 2023 zo’n vijftig agrariërs een herontwerp van hun bedrijf gemaakt
Een deel van de ondernemers is al gestart met het aanplanten van bomen. Zij worden langjarig ondersteund door projectleider Dyon Temming en het team van deskundigen op het gebied van agroforestry. Er is de komende jaren ruimte voor de begeleiding van meer ondernemers, ook uit de akkerbouw en de fruitteelt.
Veel gestelde vragen over agroforestry
Mechanisatie is bij agroforestry ingewikkelder, maar wel degelijk mogelijk door de bomenrijen op de juiste afstand van elkaar te planten en kopakkers vrij te houden.
Meerdere bomen bij elkaar zorgen voor minder verdamping en daardoor voor een positieve waterbalans.
De productiviteit in de schaduw is lager, maar die wordt gecompenseerd door hogere productiviteit verder weg van de boom plus de productieopbrengst van de bomen en struiken zelf.
Agroforestry-percelen blijven landbouwgrond. In wet- en regelgeving staat dat honderd bomen het maximale aantal is voor landbouwgrond. Voor vruchten leverende bomen geldt zelfs helemaal geen beperking.
Bij bomen gaan de investeringen ver voor de opbrengsten uit. Door bomen te combineren met struiken die sneller opbrengst generen is het ook op kortere termijn interessant. Meer biodiversiteit geeft ook recht op meer Europese subsidies.
Ruik je kansen? Doe dan mee!
Heb jij een landbouwbedrijf in Gelderland? Ben je op zoek naar nieuwe kansen? Zie je mogelijkheden om bomen te integreren in jouw bedrijfsvoering en wil je meer weten over agroforestry? Neem vrijblijvend contact op.
Neem voor meer informatie of een vrijblijvend gesprek contact op!
Meer informatie en voorbeelden
AFG Factsheet: Het effect van voederbomen ➝
AFG Factsheet: Houtige oeverbuffers ➝
AFG Factsheet: Populierenweiden en -plantages ➝
AFG Factsheet: De verdienmodellen van agroforestry ➝
AFG Infoblad: Aanleg en beheer ➝
AFG Infoblad: Aanleg en beheer ➝
AFG Infoblad: Aanleg en beheer ➝
AFG Infoblad: Aanleg en beheer ➝
AFG Infoblad: Aanleg en beheer ➝
De teelt van noten is een aanvulling op de inkomensstroom en zorgt voor een landequivalent ratio verhoging. Naast de verkoop van de producten wal- en hazelnoten kun je waarde van de producten verder verhogen door aanvullende diensten aan te bieden die kunnen zorgen voor een hogere waarde van het product. Denk hierbij aan de volgende diensten: - Wassen, bewaren, sorteren en verpakken van de producten. - Kraken en persen van olie van de wal- en hazelnoten. - Het bewerken van de noten tot likeur. Bij de verwerking van de noten en blijft er een afval product over. Mogelijk kan gekeken worden naar verwaarding van dit restproduct door bijvoorbeeld bakmeel van de perskoek en/of grid van de walnootdoppen en bodembedekking van hazelnootdoppen.
Bomen in een perceel met akkerbouw hebben positieve effecten op de opbrengsten van het akkerbouwgewas. Denk daarbij aan de positieve invloeden door minder overlast door wind, minder verdamping, minder ziekte- en plaagdruk. Uiteraard is er ook overlast door concurrentie bij bijvoorbeeld licht-, water en voedingsstoffen. Onderzoeken uit het buitenland hebben laten zien dat dit wel tot 20% opbrengst verhogend kan werken.
Kippen zijn bosdieren. Ze zijn van nature nieuwsgierig en ze ontdekken graag nieuwe dingen. Tegelijkertijd voelen ze zich graag veilig in een beschutte omgeving. Een uitloop dat natuurlijk gedrag stimuleert, vergroot het welzijn van de kippen. Met agroforestry wordt de natuurlijke habitat van de kip beter nagebootst dan in een weiland zonder bomen of met enkel houten afdakjes.
Agroforestry in de uitloop dient meerdere doelen: bomen en struiken leiden tot meer dierenwelzijn en hebben een economische functie.
Die economische functie kan per boomsoort verschillen, hoewel hier ook overlap in zit:
- Vruchten
Walnoot-, hazelnoot- en hoogstamfruitbomen bieden vruchten ten behoeve van menselijke consumptie. - Bouwhout, meubelhout en grondstof bouwmaterialen
- Met name populieren en eiken zijn geschikt als bouwhout.
- Hout van populieren, eiken, walnoten en fruitbomen wordt gebruikt voor het maken van meubels.
- Knotwilgen en miscantus (olifantengras) zijn grondstoffen voor bouwmaterialen, asfalt, papier en/of bioplastics. - Biomassa
Het snoeisel van knotwilgen, griend, struweelhagen, singels en hakhoutbosjes is geschikt als biomassa. - ANLb (Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer) -vergoedingen
Dit is een subsidie voor agrarische natuurbeheer-pakketten die bijdragen aan bijvoorbeeld de biodiversiteitdoelen. Onder meer de aanplant en het beheer van knotwilgen, hoogstamfruit, hagen, singels en struwelen geven recht op ANLb-vergoedingen. - Carbon credits
Boeren kunnen omzet genereren met het vastleggen van CO2 (koolstof). Dat gaat via certificaten die worden uitgegeven. Onder meer populieren, eiken en walnootbomen kunnen daarvoor worden ingezet.
Bomen bieden een scala aan mogelijkheden voor de veehouderij. Extra productgroepen zijn een optie in de vorm van noten en vruchtenteelt. Maar ook de voederboom kan in toenemende mate op interesse uit de sector rekenen.
Voederbomen en -struiken zijn een meerwaarde in de buitenloop van kleine en grote herkauwers. Ze voorzien schaduw en beschutting voor de dieren, laten diereigen graas- of knabbelgedrag toe en zijn een natuurlijke bron van voedingsstoffen, mineralen en spoorelementen.
Bladeren en twijgen bron van mineralen en spoorelementen
Een goede mineralenvoorziening is belangrijk voor de gezondheid, het welzijn en de productiviteit van het vee. In vergelijking met andere (eenjarige) voedergewassen, bevatten bomen en struiken relatief hoge gehaltes mineralen en spoorelementen. Dit komt onder andere door hun diepe worteling en samenwerking met mycorrhiza schimmels. Boombladeren en jonge scheuten zij er bovendien al vroeg bij in het voorjaar en groeien tot lang in het najaar door, waardoor ze voor een grote periode in het jaar onderdeel kunnen uitmaken van het rantsoen. Zelfs in droge periodes, wanneer het gras verschroeit. Runderen, schapen en geiten kunnen respectievelijk 10 %, 20 % en 50 % materiaal afkomstig van bomen en struiken in hun dieet hebben. Dat is echter rasafhankelijk. Zo is bijvoorbeeld een Jersey koe meer een knabbelaar dan een Holstein.
De voordelen van tanninerijk boomvoer
Bomen en struiken bevatten doorgaans ook heel wat tannines. Die bevorderen de eiwitvertering en hebben een positieve impact op de groei, melkproductie en - kwaliteit. Tegelijkertijd verminderen tannines ook de methaanproductie in de pens van herkauwers. Een direct gezondheidsvoordeel voor het dier schuilt in de remmende werking van tannines op maagdarmwormen. Vooral bij biologisch gehouden dieren komen besmettingen met deze parasieten frequent voor vanwege de verplichte weidegang. Ook het voorkomen van schuimige tympanie vermindert door tannines in het rantsoen. De concentratie tannines in bladeren en vruchten is soortafhankelijk, maar bedraagt gemiddeld 2 - 5 %. Eik en wilg zijn twee typische voorbeelden van tanninerijke voederbomen.
Zelfmedicatie
Voederbomen bieden dieren de mogelijkheid om voorraden van mineralen en spoorelementen op natuurlijke wijze op peil te houden of bij te regelen. Elke boomsoort heeft zijn eigen specifiek aanbod van mineralen en spoorelementen. Dieren met een tekort aan een bepaald element gaan gericht op zoek naar voeder dat hun behoefte invult en doen op die manier aan zelfmedicatie. Één van de deelnemende onderzoeksbedrijven aan dit project heeft een zeer hoog ijzergehalte in de bodem. Een onevenwichtig hoge opname van ijzer verhindert de opname van andere mineralen zoals koper, zink en mangaan. Essen zijn daarom interessante voederbomen voor dit bedrijf vanwege hun hoog kopergehalte, terwijl haagbeuk en hazelaar dan weer een hoog gehalte aan mangaan hebben. Het planten van deze soorten kan op dit bedrijf dus de negatieve gevolgen van het hoge ijzergehalte van de bodem inperken.
En er is nog meer…
Bomen en struiken hebben daarnaast ook nog veel andere voordelen voor dieren, bedrijf en omgeving. De schaduw die ze bieden kan helpen om hittestress, dat bij koeien al optreedt vanaf 23 °C, te verminderen. Ook tegen regen en wind bieden ze beschutting. Verder slaan voederbomen koolstof op en hebben ze een positieve impact op biodiversiteit en landschappelijke waarde.
Varkens en bomen kunnen uitstekende partners zijn op een landbouwbedrijf. Uitgangspunt is dat de bomen beschutting kunnen geven aan de varkens, dat vruchten, noten, blad- en twijgmateriaal een aanvulling betekenen op het (voeder)rantsoen van de varkens, en dat een aantrekkelijke “boomgaard” waar de varkens onder kunnen lopen en wroeten kan dienen als uithangbord van het bedrijf. Naast deze directe baten, verwacht men een aantal indirecte voordelen op vlak van milieu (bv. buffer tegen nutriëntenverliezen in de bodem of de lucht), biodiversiteit (bv. aantrekken van nuttige insecten) en klimaat (bv. opslag van koolstof en het creëren van een gunstiger microklimaat).
Financiele effecten
- Lagere gezondheidskosten door aanwezigheid mineralen
- Lagere voerkosten door opname vruchten, stengels en blad van bomen en windbescherming.
- Hogere vleesprijs door betere vleeskwaliteit door opname vruchten, stengels en blad van bomen
- Lagere voerkosten door betere voederconversie vanwege schaduwwerking
- Hogere opbrengsten vanwege meer biggen per zeug door betere vruchtbaarheid vanwege schaduwwerking en mineralen in blad en stengels van de bomen
- Hogere opbrengsten door betere groei biggen en vleesvarkens vanwege opname mineralen met name koper uit blad en stengels van bomen.
